“ลูกพี่ครับ…. HSE ของลูกค้าแจ้งผ่านมาทาง Project Site Manager  ต้องการให้เราจัดหา เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยทางรังสี เพื่อกำกับดูแลความปลอดภัยทีมปฏิบัติงานทางรังสี ตลอดระยะเวลาที่ปฏิบัติงานครับ (คนเฝ้าเป็ด)…..ลูกค้าอ้างอิงตาม กฎ กระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัยอาชีวอนามัยและสภาพแวด ล้อมในการทำงานเกี่ยวกับรังสีชนิดก่อไอออน พ.ศ. 2547 คร้าบบบบ!!!”

ผมถอนหายใจ สองเฮือกติด….. ไม่ใช่เพราะจิตสำนึกในการให้บริการต่ำ หรือมีทัศนคติเลวร้าย มองเจตนารมณ์ของกฎหมายเป็นเรื่องวุ่นวายยุ่งยากในทางปฏิบัติ แต่ผมกำลังรู้สึกทอดถอนใจให้กับความซ้ำซ้อน และไม่ชัดเจนของกฎ ที่ใช้ในการกำกับดูแลความปลอดภัย ของงานรังสีอุตสาหกรรม   ผมรู้สึกเห็นใจ และเข้าใจในความสับสน และวิตกกังวลของลูกค้า…..”กฎที่ไม่ชัดเจน นำมาซึ่งความสับสนล้มเหลวในการปฏิบัติเสมอ”  โดยเฉพาะกฎที่ใช้ในการควบคุม/กำกับดูแลงานด้านความปลอดภัยฯ ที่มีผู้มีอำนาจรัฐถึง 2 ภาคหน่วย เข้ามาจัดการดูแล……โดยเฉพาะพื้นที่ทับซ้อนในเรื่องของบุคลากรทางด้านรังสี ภายในสถานประกอบการ

 บุคลากรทางรังสี ในปัจจุบัน

1 ผู้รับผิดชอบ ดำเนินการทางเทคนิค  ในเรื่องรังสี    (กระทรวงแรงงานฯส่งเข้าประกวด)

2 ผู้รับผิดชอบ ดำเนินการทางเทคนิค  เกี่ยวกับรังสี   (กระทรวงวิทยาศาสตร์ฯส่งเข้าประกวด)
2.1 เจ้าหน้าที่ความปลอดภัย ทางรังสี ระดับต้น/กลาง/สูง (กระทรวงวิทยาศาสตร์ฯส่งเข้าประกวด)

3 ผู้ประกอบวิชาชีพวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีควบคุม สาขานิวเคลียร์ (กระทรวงวิทยาศาสตร์ฯส่งเข้าประกวด)

4 ผู้ปฏิบัติงานทางรังสี (นายจ้างส่งเข้าประกวด)

การที่จะสามารถแยกแยะความเหมือน และความแตกต่างของคุณสมบัติ และหน้าที่ความรับผิดชอบ ของบุคลากรทางรังสี ที่ผมยกตัวอย่างในข้างต้น คุณกับผมจะต้องศึกษารายละเอียดของกฎหมายจำนวน 5 ฉบับ จาก 2 กระทรวง ที่มีชื่อชั้นตำแหน่งของบุคลากร ใกล้เคียงกันเหมือนแกล้งคนแก่ ซึ่งในกรณีนี้ลูกค้าของผมประเมินความสอดคล้องทางด้านกฎหมายตามกฎกระทรวงแรงงานฯ แต่จะขอให้มีการจัดสรรบุคลากร เพื่อประจำโครงการ หรือ Project Site ตามประกาศของ กระทรวงวิทยาศาสตร์ฯ ด้วยความสับสน………..ผมไม่ได้มีความรู้สึกหงุดหงิดเบื่อหน่ายลูกค้าแม้แต่น้อย  เพราะผมเองที่รับผิดชอบงานความปลอดภัยทางรังสีโดยตรง ยังเคยนั่ง งงงวยงง เป็นไก่ตาแตกมาแล้ว

ดังนั้นในการศึกษาและทำความเข้าใจเกี่ยวกับบุคลากรทางรังสี ภายในสถานประกอบการ เราคงต้องย้อนกลับมาเริ่มต้นที่โคร้งสร้างหลักสำคัญของการบริหารจัดการงานด้านอาชีวอนามัย และความปลอดภัยทางรังสีครับ   เริ่มต้นด้วยหน่วยงานของภาครัฐซึ่งเป็นผู้ออกกฎ สร้างระเบียบกำกับดูแลการดำเนินการของภาคเอกชน  ดังต่อไปนี้ครับ

      กฎหมายทางรังสีทั้งหมด ที่ออกโดยกระทรวงที่เกี่ยวข้อง                 

        บทความที่ผมจะเขียนต่อไปนี้ ไม่ได้มีมุ่งหมายไปที่การวิพากษ์วิจารณ์การจัดการของภาครัฐ เพราะคงไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ใดๆต่อเพื่อนร่วมวิชาชีพ พาลจะกลายเป็นแค่ “คนแก่” ที่ปากพร่ำบ่นไปเรื่อยเปื่อย โดยที่ตนเองก็ไม่รู้วิธี/ไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้เช่นกัน ผมอยากเป็นคนแก่ที่สามารถปรับตัวให้เข้ากับความไม่สมบูรณ์แบบของโลกใบนี้ได้มากกว่า มันเท่กว่ากันเยอะ

       ดังนั้นต่อจากนี้เราลองมาช่วยกัน คิด วิเคราะห์ แยกแยะ  เจตนารมณ์ของกฎหมายทั้งหมดที่เกี่ยวข้อง เพื่อจัดวางตัวขุนพลภายในสถานประกอบการของเรา ให้สอดคล้องกับข้อกำหนดของกฎหมายให้มากที่สุด ด้วยกันนะครับ!! 

การจัดการบุคลากรทางรังสีภายในสถานประกอบการ 

การจัดการบุคลากรทางรังสี ภายในบทความนี้ จะอ้างอิง/ประเมินความสอดคล้องตาม    กฎหมายที่ออกโดยกระทรวงแรงงานฯ และ  กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยมีรายการกฎหมายที่ใช้ในการอ้างอิง  และขั้นตอนในการจัดการดังต่อไปนี้

A  กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัยอาชีวอนามัยและสภาพแวดล้อม
                      ในการทำงานเกี่ยวกับรังสีชนิดก่อไอออน พ.ศ. 2547 (กระทรวงแรงงานฯ)

B  กฎ กระทรวง กำหนดเงื่อนไข วิธีการขอรับใบอนุญาต และการดำเนินการเกี่ยวกับวัสดุนิวเคลียร์พิเศษ วัสดุต้นกำลัง
                      วัสดุพลอยได้ หรือพลังงานปรมาณู พ.ศ.2550 (กระทรวงวิทยาศาสตร์ฯ)

             C  ประกาศคณะกรรมการพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ เรื่อง มาตรฐานความปลอดภัยเกี่ยวกับรังสี พ.ศ.2504 พ.ศ.2549
                       (กระทรวงวิทยาศาสตร์)

D  ประกาศ คณะกรรมการพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ เรื่อง มาตรฐานการรับรองเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยทางรังสี
                       (กระทรวงวิทยาศาสตร์)

E   พระราชบัญญัติส่งเสริมวิชาชีพวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี พ.ศ.2551
                        (กระทรวงวิทยาศาสตร์)

F   ข้อบังคับสภาวิชาชีพวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ว่าด้วยการประกอบวิชาชีพวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีควบคุม
                        สาขานิวเคลียร์ พ.ศ. ๒๕๕๗ (กระทรวงวิทยาศาสตร์)

        ตอนนี้ทุกท่านมีกฏหมายทุกฉบับที่เกี่ยวข้อง วางกองอยู่บนโต๊ะเรียบร้อยแล้วนะครับ เราจะมาเริ่มวิแคะแกะเกาโครงสร้าง และบทบาทหน้าที่ของบุคลากรทางรนังสีกันที่ละขั้นตอนไปพร้อมๆกัน (ดนตรีมา)……เริ่มต้นด้วย

1  ทบทวนสถานะเบื้องต้นของสถานประกอบการ เพื่อพิจารณาการจัดการบุคลากรทางรังสี

จากแผนภาพด้านบน เป็นตัวอย่างของแนวทางในการทบทวนสถานะเบื้องต้นของสถานประกอบการครับ โดยใช้เกณฑ์การพิจารณา
ตามข้อกำหนดของกฎหมายที่เกี่ยวข้องคือ  ACDF ซึ่งกล่าวถึงบุคลากรทางรังสีที่ทางสถานประกอบการต้องจัดให้มี ผู้ที่มีคุณสมบัติดังกล่าว
ปฏิบัติหน้าที่ตามที่กฎหมายกำหนด ภายในสถานประกอบการ หรือสถานที่ปฏิบัติงานอื่น (Project Site) โดยพิจารณาถึง อุปกรณ์/เครื่องมือทางรังสี ที่สถานประกอบการมีไว้เพื่อครอบครอง และใช้งานเป็นประเด็นสำคัญ!  ยกตัวอย่างเช่น

สถานประกอบการ A

ครอบครองและใช้งาน อุปกรณ์ถ่ายภาพทางอุตสาหกรรมด้วยรังสีแกมมา (Gamma Ray Projector) (ประเภท 2)
ครอบครองและใช้งาน เครื่องวัดเชิงนิวเคลียร์, Nuclear Gauge  ( Level Gauge Cs-137) (ประเภท 3)

ดังนั้นจากแผนภาพ สถานประกอบการ A จะต้องมีบุคลากรทางรังสีดังต่อไปนี้ครับ

1.1  ผู้รับผิดชอบดำเนินการทางเทคนิค ในเรื่องรังสี (กระทรวงแรงงาน)

1.2  ผู้รับผิดชอบดำเนินการทางเทคนิค เกี่ยวกับรังสี (กระทรวงวิทยศาสตร์ฯ)

1.2.1  เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยทางรังสี  ระดับกลาง (กระทรวงวิทยศาสตร์ฯ)

1.3  ผู้ประกอบวิชาชีพวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีควบคุม  สาขานิวเคลียร์ (กระทรวงวิทยศาสตร์ฯ)

จากตัวอย่างการทบทวนสถานะเบื้องต้น ในการจัดการบุคลากรทางรังสีตามแผนภาพด้านบน คงจะช่วยให้ทุกท่านพอจะมองเห็นภาพรวม ของการจัดการบุคลากรทางรังสี ได้อย่างชัดเจนมากขึ้น แต่ทั้งนี้แผนภาพดังกล่าวยังคงไม่สามารถชี้บ่ง ถึงขอบเขตหน้าที่ความรับผิดชอบของบุคลากรแต่ละตำแหน่ง ภายในสถานประกบการ หรือสถานที่ปฏิบัติงานอื่น (Project Site) ได้ และผมเชื่อว่าทุกท่านยังมองไม่เห็นถึงความเหมือน หรือความแตกต่างของบุคลากรทั้ง 1-3 ที่ผมนำเสนอและยกเป็นตัวอย่าง

ดังนั้นในขั้นตอนต่อไปของการจัดการบุคลากรทางรังสี  ผมจะนำเสนอถึงภาพรวมของขอบเขตหน้าที่ความรับผิดชอบ ของบุคลากรทางรังสีอ้างอิงตามเจตนารมณ์ของกฎหมายที่เกี่ยวข้องครับ

2 การจัดการบุคลากรทางรังสี อ้างอิงขอบเขตหน้าที่ความรับผิดชอบ ของบุคลากรทางรังสีตามเจตนารมณ์
                     ของกระทรวงแรงงานฯ

ผู้รับผิดชอบดำเนินการทางเทคนิค ในเรื่องรังสี

        คุณสมบัติ(สมรรถนะ)

          สำเร็จการศึกษาไม่ตำกว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่าทางด้านวิทยาศาสตร์ โดยได้ศึกษาและสอบผ่าน
วิชาเกี่ยวกับการป้องกันอันตรายจากรังสีอย่างน้อยสามหน่วยกิจ

…..หรือ…

ผ่านการฝึกอบรมหลักสูตรการป้องกันอันตรายจากรังสี จากสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ หรือหน่วยฝึก
ที่กรมสวัสดิการ และคุ้มครองแรงงาน กระทรวงแรงงานรับรอง

    หน้าที่ความรับผิดชอบ

            เป็นผู้รับผิดชอบดำเนินการทางเทคนิค ในเรื่องรังสี ณ สถานประกอบการ และพื้นที่ปฏิบัติงานอื่น
ตลอดระยะเวลาที่มีการปฏิบัติงานทางรังสี

            เสนอแนะ/ให้คำปรึกษาต่อนายจ้าง และลูกจ้าง เกี่ยวกับความปลอดภัยในการปฏิบัติงานทางรังสี
รวมถึงให้คำปรึกษาต่อนายจ้าง ในการจัดทำระเบียบปฏิบัติ คู่มือ หรือกฎความปลอดภัยในการ
ปฏิบัติงานทางรังสี เพื่อให้ผู้ปฏิบัติงานใช้เป็นแนวปฏิบัติ

            ตรวจสอบความปลอดภัย ในการปฏิบัติงานทางรังสี ซึ่งครอบคลุมทั้งการตรวจสอบขั้นตอนการปฏิบัติงาน
และความพร้อมใช้งานของอุปกรณ์/เครื่องมือทางรังสี พร้อมรายงานผลการตรวจสอบต่อนายจ้าง   

            การแจ้งจำนวนและปริมาณความแรงรังสีของต้นกำเนิดรังสี

 การแจ้งรายงานการเปลี่ยนแปลงของจำนวน หรือปริมาณความแรงรังสีของต้นกำเนิดรังสี

 รายงานการปฏิบัติงานผู้รับผิดชอบดำเนินการทางด้านเทคนิค ในเรื่องรังสี

—-

ผู้เขียนบทความ:   นายเทวัญ  ชื่นทอง

 วท.บ. สาธารณสุขศาสตร์ สาขา อาชีวอนามัยฯ
 มหาวิทยาลัย มหิดล PH045-Koon52-Occ.36
 ผู้จัดการแผนกความปลอดภัยฯ
 เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยฯ ระดับวิชาชีพ
 เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยทางรังสี ระดับกลาง
 ผู้ประกอบวิชาชีพวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี่ควบคุม สาขานิวเคลียร์

 บทความทั้งหมดนี้ได้รับความคุ้มครองตามพระราชบัญญัติ ลิขสิทธิ์ พ.ศ. ๒๕๓๗